Κατοχή και Oμαδική Θυσία

Αντίθετα έδωσαν με καρτερία και εθνική αξιοπρέπεια πολλά θύματα. Πάνω από 200 είναι οι Γιαννιτσώτες που πρόσφεραν την ζωή τους και πότισαν με το αίμα τους το δέντρο της Ελληνικής ελευθερίας. Απ'όλους αυτούς τους τιμημένους νεκρούς μας, πρέπει να υπογραμίσουμε την λεβέντικη φυσιογνωμία και πατριωτική στάση του τότε Δημάρχου Γιαννιτσών Θωμά Μαγκριώτη. Από τα νιάτα των Γιαννιτσών κατατάχθηκαν στον ΕΛΑΣ πάνω από 400 εθελοντές αντάρτες. Το ίδιο επιβλητική ήταν και η συμμετοχή στον ένοπλο αγώνα των χωριών της περιοχής.
Η μεγάλη πλειοψηφία τους είχε καταταχθεί στο σύνταγμα του νομού Πέλλας, στο 30ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ, που σύμφωνα με την υπέυθυνη γνώμη δυό πολεμάρχων της εθνικής αντίστασης, του στρατιωτικού αρχηγού του ΕΛΑΣ στρατηγού Στέφανου Σαράφη και του καπετάνιου της ομάδας μεραρχιών Μακεδονίας Μάρκου Βαφειάδη, ήταν από τα μαχητικότερα και καλύτερα οργανωμένα συντάγματα του ΕΛΑΣ.
Τα Γιαννιτσά έδωσαν άξια στελέχη στο 30ο σύνταγμα. Ανέδειξαν επίσης στον αγώνα, πολλούς και άξιους καθοδηγητές των πολιτικών οργανώσεων.
Γύρω και μέσα στην πόλη των Γιαννιτσών και κατά μήκος της νευραλγικής οδικής αρτηρίας, το 30ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ έδωσε πολλές φονικές μάχες.

Για πολλές μέρες το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1944 τα όπλα του ΕΛΑΣ σφυροκοπούσαν τις φρουρές και τις φάλαγγες του εχθρού, που προσπαθούσε απεγνωσμένα να φυλάξει το κεφάλι του και να συμπτυχθεί.

Λίγο πριν την απελευθέρωση των Γιαννιτσών, στις 14 Σεπτεβρίου 1944, όταν όλα τα τμήματα του 30ου και 16ου συντάγματος του ΕΛΑΣ απουσίαζαν από την περιοχή καταδιώκοντας τους Γερμανούς κατακτητές στην υποχώρησή τους, οι συνεργάτες τους, ταγματασφαλίτες, με επικεφαλείς τους Πούλο, Σκαπέρδα και Σίαρη βρίσκουν την ευκαιρία και διαπράτουν στα Γιαννιτσά ένα από τα πιο φρικιαστικά κακουργήματά τους. Από τα βαθιά χαράματα μπλοκάρουν την πόλη των Γιαννιτσών και ως το μεσημέρι, με βρισιές, απειλές και ξυλοδαρμούς, συγκεντρώνουν κάπου 3.000 άνδρες από 12-80 ετών στο προαύλιο του Α' δημοτικού σχολείου. Βγάζουν από το πλήθος των συλληφθέντων περίπου 10 μελλοθάνατους τους οποίους βάζουν στο διπλανό οικόπεδο, του Διδασκάλου ανοίγουν έναν τεράστιο τάφο διαστάσεων 4χ6 και ύψους 2.5 μέτρων και μέχρι το σούρουπο κάτω από την επιστασία του γερμανού φρουράρχου Σουμπερτ σφαγιάζουν μέσα κι έξω από τον σκαμένο τάφο με προτάκουστη θυριωδεία εκατόν δεκατέσσερα άτομα. Ανάμεσα σε αυτούς, ήταν και ο τότε δήμαρχος Θωμάς Μαγκριώτης, τρία μέλη από την οικογένεια Παπαϊωάνου και τόσοι άλλοι. Τα Γιαννιτσά απελευθερώθηκαν από τους Γερμανούς στις 17-18 Οκτωβρίου 1944. Στις 23 Νοεμβρίου 1944, το 30ο σύνταγμα, γυρίζοντας από το Κιλκίς και την Ειδομένη μπήκε πανηγυρικά στα Γιαννιτσά,  όπου όλος

ο λαός της πόλης και της περιοχής βγήκε στους δρόμους για να υποδεχθεί και να ράνει τους αντάρτες του με λουλούδια.
( Ακριβής αριθμός των εκτελεσθέντων είναι δύσκολο να προσδιορισθεί. Στις 19-9-1944 δολοφονήθηκαν - εκτελέσθηκαν, κατ'άλλους 110 ή 114 ή 118 ή 120. Δεν υπάρχουν όλα τα ονόματα. Στην τιμητική πλάκα πίσω από τον σημερινό τάφο αναγράφονται 67 ονοματεπώνυμα, ενώ αναφέρεται ως γενικός αριθμός, ο αριθμός 110. Το βέβαιον είναι ότι πολλοί ετάφησαν εκτός ομαδικού τάφου. Ας μην ξεχάσουμε και τις δύο Εβραϊκές οικογένειες Μπεράχ και Χασόν των Γιαννιτσών που έσβησαν στα χιτλερικά στρατόπεδα, συνολικά 10 ψυχές. Τα Γιαννιτσά έδωσαν τουλάχιστον 19 νεκρούς στο έπος της Αλβανίας, 24 νεκρούς αντάρτες του ΕΛΑΣ, 10 εκτελεσμένους στο στρατόπεδο Παυλου Μελά στην Θεσσαλονίκη και έναν εκτελεσμένο με τους 200 στο σκοπευτήριο της Καισσαριανής. (Το τουλάχιστον σημαίνει ότι για αυτούς τους αριθμούς υπάρχουν τα αντίστοιχα ονόματα οποσδήποτε τα θύματα είναι περισσότερα).